Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ FREDRICKSON

Καταρχήν το βασικό νόημα και οι βασικοί ορισμοί της θεωρίας της Fredrickson αντιδιαστέλλονται με την βασική αρχή της υπάρχουσας βιβλιογραφίας για τα συναισθήματα, σύμφωνα με την οποία, τα συναισθήματα ορίζονται ως προδιαθέσεις για συγκεκριμένη δράση, ως κινητήρια δύναμη δηλαδή των πράξεων μας. Ο ορισμός αυτός είναι σωστός, αναφέρεται όμως μοιραία περισσότερο στα αρνητικά συναισθήματα, καθώς αυτά έχουν μονοπωλήσει μέχρι στιγμής το ενδιαφέρον των ερευνητών. Ο φόβος π.χ. οδηγεί αποκλειστικά και μόνο στην τάση για φυγή και για απόδραση, ο θυμός στην τάση για επίθεση κ.ο.κ.

Η Fredrickson επισήμανε αυτόν τον μονοδιάστατο χαρακτήρα του ορισμού που υπήρχε για τα συναισθήματα και υποστήριξε ακριβώς ότι θα έπρεπε να αποδίδεται αποκλειστικά και μόνο στα αρνητικά συναισθήματα. Αντιθέτως υποστήριξε ότι τα θετικά συναισθήματα δεν μας δημιουργούν την προδιάθεση για μια συγκεκριμένη και αναπόφευκτη δράση, αλλά κατά κύριο λόγο μας «ελευθερώνουν», μας βοηθάνε να χαλαρώσουμε, να ισορροπήσουμε, να σκεφτούμε μια μεγάλη πληθώρα από εναλλακτικές λύσεις και ιδέες, να αναπτυχθούμε και να ωριμάσουμε. Σύμφωνα με αυτήν την θεωρία όταν οι άνθρωποι βιώνουν θετικά συναισθήματα (αγάπη, ενδιαφέρον, χαρά κ.α.) βελτιώνουν και εμπλουτίζουν το ρεπερτόριο των σκέψεων και των πράξεων που μπορούν να χρησιμοποιήσουν όταν αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις της ζωής, δηλαδή διευρύνουν το πεδίο των εναλλακτικών λύσεων στις οποίες μπορούν να στραφούν για να επιλύσουν ένα πρόβλημα και χαρακτηρίζονται από μεγάλη ποικιλία δράσεων, στις οποίες μπορούν να καταφύγουν για να επιτύχουν ένα στόχο. Ένα δεύτερο βασικό στοιχείο στην θεωρία της Fredrickson είναι η λεγόμενη «ατέρμονα ανελισσόμενη αλυσίδα» (upward spiral). Η «ατέρμονα ανελισσόμενη αλυσίδα» αποτελεί το μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα της βίωσης θετικών συναισθημάτων. Με την στιγμιαία βίωση κάποιου θετικού συναισθήματος το άτομο οδηγείται σε μια διαδικασία «διεύρυνσης» - εμπλουτισμού των προσωπικών του πόρων, όπως περιγράψαμε προηγουμένως. Η «διεύρυνση» αυτή ωφελεί το άτομο και μάλιστα η επίδραση της δεν είναι παροδική (όπως είναι το θετικό συναίσθημα που την προκάλεσε) αλλά συνεχής, με την έννοια ότι στρέφει το άτομο στην βίωση και άλλων θετικών συναισθημάτων, τα οποία με την σειρά τους θα οδηγήσουν σε νέα «διεύρυνση» δημιουργώντας με αυτόν τον τρόπο μια αδιάκοπη αλυσίδα. Χάρις στην «ατέρμονα ανελισσόμενη αλυσίδα» η ζωή του ατόμου κατακλύζεται από θετικά συναισθήματα. Ο μηχανισμός της «ατέρμονα ανελισσόμενης αλυσίδας» βοηθάει το άτομο να αναπτυχθεί και να ωριμάσει με ιδανικό τρόπο, ενώ παράλληλα συντελεί στο να θωρακίσει την ψυχική υγεία του απέναντι σε κάθε ψυχική διαταραχή (Fredrickson & Joiner, in press). Τέλος ένα ακόμη σημαντικό εύρημα στην θεωρία των θετικών συναισθημάτων είναι και η λεγόμενη "The Undoing Hypothesis" (Η υπόθεση του αντιδότου), η οποία μας πληροφορεί ότι ανάμεσα στα ποικίλα και πολυάριθμα αποτελέσματα της δράσης των θετικών συναισθημάτων είναι και η δυνατότητα που παρέχουν στο άτομο που τα βιώνει, να καταπολεμήσει τις περιοριστικές συνέπειες των αρνητικών συναισθημάτων.

Τα θετικά συναισθήματα δηλαδή μπορούν να βοηθήσουν το άτομο απέναντι στα αρνητικά συναισθήματα λειτουργώντας ως αντίδοτο (Baron 1976, Fredrickson & Levenson 1998, Fredrickson, Mancuso, Branigan & Tugade 2002, Solomon & Corbit 1974, Wolpe 1958).

Συνοπτικά λοιπόν τα 4 βασικά αποτελέσματα της βίωσης των θετικών συναισθημάτων σύμφωνα με την θεωρία της Fredrickson (2000) είναι τα εξής:

1) Διεύρυνση του ορίζοντα της σκέψης και της ποικιλίας των δράσεων και της συμπεριφοράς των ανθρώπων (Fredrickson & Branigan 2000).

2) Αντιμετώπιση των συνεπειών των αρνητικών συναισθημάτων ("The Undoing Hypothesis", Fredrisckson & Levenson 1998).

3) Χτίσιμο ισχυρού ψυχισμού, μεγάλων ψυχολογικών αντοχών και εξασφάλιση καλής ψυχικής υγείας ("Psychological Resilience", Tugade & Fredrickson 2000).

4) Κινητοποίηση μηχανισμών (Upward Spiral) που οδηγούν κλιμακωτά σε ψυχική και συναισθηματική ευημερία (Fredrickson & Joiner 2000).